قابلیت های rq-170 پهپاد آمریکایی
انتشار خبر ساقط شدن یکی از پهپادهای آمریکایی (پهپاد مخفف پرنده هدایتپذیر از دور است) بر فراز ایران در اواسط آذرماه امسال آن هم تنها چند هفته مانده به پایان سال میلادی، تیتر بسیاری از رسانههای خبری جهان را به خود اختصاص داد. البته این نخستین باری نبود که اخباری مبنی بر ساقط شدن هواپیماهای بدون سرنشین آمریکایی بر فراز ایران منتشر میشد، اما این بار داستان فرق میکرد، نام یکی از پر رمز و راز ترین هواپیماهای جاسوسی آمریکایی موسوم به آر-کیو170 به گوش میرسید. خبری که با تایید نصفه و نیمه آن از سوی ناتو و سپس پنتاگون چهرهای جدی به خود گرفت.
نخستین خبرها از وجود پهپادی پنهانکار در خاورمیانه حدود چهار سال پیش به رسانهها درز کرد، زمانی که برای اولین بار این هواپیما در فرودگاه قندهار افغانستان در حال تمرین در شرایط واقعی دیده شد.

آر-کیو170 چیست؟
آر-کیو 170 توسط دایره توسعه برنامههای پیشرفته شرکت لاکهید مارتین یا به بیان ساده، همان اکانس وروکس طراحی شده بود، همان گروه معروفی که از زمان ساخت اولین جت جنگنده در ایالات متحده طراحی تقریبا تمامی هواپیماهای فوق محرمانه ارتش ایالات متحده، از اف117 گرفته تا یو2 را بر عهده داشت. کد آر-کیوی اول اسم پرنده مخفف پرنده بدون سرنشین شناسایی است که مشخصا نشان از غیرمسلح بودن آن میدهد (مثال معروف، پهپاد رزمی پردیتور ام-کیو است که مخفف پهپاد مسلح به موشک است) با این حال همچنان مشخص نیست که آر-کیو 170 دقیقا در چه بازهای از هواپیماهای جاسوسی جای میگیرد، پهپادهای دوربرد شناسایی استراتژیک نظیر گلوبالهاوک یا پهپادهای میانبرد شناسایی تاکتیکی، چیزی که احتمالش بیشتر است. (برای مشاهده تصاویر احتمالی این هواپیما،اینجا را کلیک کنید).
از دید فنی، آر-کیو 170 را میتوان پیشرفتهترین پهپاد پنهانکار عملیاتی دنیا و البته محرمانهترین آنها دانست. لاکهید در طراحی این بالپرنده نهایت ظرافت ممکن را به کار برده، با این حال مشخصا در پایان از بهکار بردن نهایت تکنولوژی پنهانکاری در آن خودداری شده است. این موضوع را به راحتی از دریچههای هوای بدون پوشش هواپیما میتوان فهمید. نوع موتور هواپیما هنوز معمایی بیجواب است.
آنچه کارشناسان حدس میزنند
با توجه به تجربیات دیگر پهپادهای مشابه و بدون در نظر گرفتن سرعت احتمالی، حدس زد این هواپیما بیشینه ارتفاعی در حدود 50هزار پا / 15هزار متر داشته باشد. آر-کیو170 همانند بیشتر هواپیماهای بدون سرنشین پنهانکار امروزی در قالب بال پرندهای یکپارچه اما نه چندان بزرگ با کنترل تماما ماهوارهای طراحی شده است. اگر چه اطلاعات و حتی تصاویر بسیار معدودی از این پرنده مرموز منتشر شده، اما همینقدر را میدانیم که فاصله دو سر بالهای این هواپیما در حدود 20 تا 27 متر است. سنسورهای اصلی این هواپیما در کنار رادار آرایه فازی (آرایه کاوش فعال الکترونیکی) در داخل بالهای هواپیما قرار گرفتهاند اما ماهیت آنها را تنها از شکل و شمایل ظاهری هواپیما میتوان حدس زد. به عنوان نمونه هواپیما قطعا از سیستمهای الکترواپتیکال (تلویزیونی) با ارتباط امن ماهوارهای با رمزنگاری 256 بیتی استفاده میکند. این گونه ارتباطات رمزنگاریشده توسط کدهایی 10 تا 11 رقمی محافظت میشوند که از امنیت به نسبت قابلتوجهی در دنیای ارتباطات برخوردارند.
هواپیماهای بدون سرنشین در این کلاس عموما میتوانند تمام مراحل عملیات را به صورت کاملا خودکار بر اساس نقشههای گرافیکی از پیش تعیینشده کنترل و اطلاعات تصویری دریافتی را در همان لحظه به مرکز کنترل منتقل کنند. این نقشههای از پیش تعیین شده همچنین به عنوان نقشه پشتیبان در هنگام قطع ارتباط ماهوارهای برای بازگشت خودکار به پایگاه مادر نیز استفاده میشود و بههمین دلیل، قبل از هر پرواز، نقشه منطقه عملیات به کامپیوتر هواپیما داده میشود.
چرا پهپاد؟
از نظر کلی هواپیماهای بدون سرنشین بهخصوص آنهایی که با کنترل ماهوارهای هدایت میشوند همچنان با مشکلات زیادی مواجه هستند. ارتش ایالات متحده از ابتدای تهاجم به عراق تا به امروز صدها پهپاد کوچک و بزرگ را برای انجام انواع عملیاتهای شناسایی یا تهاجمی روانه خاورمیانه کرده که بیش از یک سوم آنها دچار سانحه شده و از دست رفتهاند. پهپادهای کنونی در شرایط عملیاتی بسیار آسیبپذیرند، چرا که بسیار پیش آمده که خلبان هواپیمای بدون سرنشین از سر بیدقتی یا بی تجربگی هواپیمایش را به باد داده یا به دلیل از دست رفتن ارتباط ماهوارهای برای مدتی هر چند کوتاه، کنترل هواپیمای بدون سرنشین از دست مرکز کنترل خارج شده است.
علیرغم چنین مشکلاتی از آن سوی ماجرا هم نباید غافل شد. واقعا نمیتوان نقاط ضعف زیادی برای هواپیماهای پنهانکاری در این سطح پیدا کرد، چرا که اینگونه هواپیماهای پنهانکار با توجه به موتور جت و دریچههای هوای خود، بیصدا هستند و ارتفاع پرواز بالا، آنها را از دیده شدن در امان نگاه میدارد. مجموعه این تواناییها، کاربرد هواپیماهای بدون سرنشین شناسایی را به جای هواپیماهای سرنشیندار بهصرفه کرده است.
آر-کیو170 در میدان نبرد
آنطور که این روزها شنیده میشود، آر-کیو170 برای نخستین بار شش سال پیش عملیاتی شد، زمانی که اسکادران 30-ام شناسایی از وینگ 432 نیروی هوایی ایالات متحده اولین پرندههای سفیدرنگ خود را دریافت کرد. آر-کیو 170 به فاصله تنها دو سال از تحویل به نخستین یگان عملیاتی، بی سر و صدا در فرودگاه قندهار استقرار یافت. بهدنبال انتشار نخستین تصاویر این پرنده در فرودگاه قندهار و از آنجاکه تا آن زمان حتی اسم هواپیما در هالهای از ابهام قرار داشت،آن را جانور قندهار نامیدند. نبود نام رسمی و تاییدشده به شهرت سریع حیوان قندهار منجر شد.
پرواز این پهپادها و استقرارشان در منطقه در حقیقت پاسخی بود به کاهش پروازهای هواپیماهای شناسایی سرنشیندار یو2 در منطقه که از زمان حمله نیروهای غربی به افغانستان با همراهی پهپادهای گلوبالهاوک در منطقه مستقر شده بودند. از طرفی استقرار این پهپاد جدید این امکان را فراهم میکرد که با استفاده از مزیت پنهانکاری هواپیما، دامنه عملیات شناسایی بدون ایجاد بلواهای سیاسی به مرز کشورهای همسایه افغانستان هم گسترش پیدا کند، بخصوصکه از نظر تئوری تنها رادارهای موج بلند، آنهم در شرایطی خاص میتوانند هواپیماهایی از این دست را شناسایی کنند که آنهم از نظر عملی آزمایش نشده بود.
به دنبال بالا گرفتن درگیریها در شبهجزیره کره در سال 2010 / 1389، یگانهای شناسایی مجهز به آر-کیو170 به کره جنوبی انتقال یافتند تا فعالیتهای موشکی کره شمالی را زیر نظر بگیرند.
از آگوست 2010 / مرداد 1389 که احتمال حضور اسامه بن لادن در پاکستان جدیتر شد، عملیات آر-کیو170 در افغانستان جانی دوباره گرفت، بخصوص که این بار با یک سیستم ارتباط تلویزیونی همزمان پشتیبانی میشدند. گفته میشود یگانهای آر-کیو170 در طول این مدت، منطقهای را که گفته میشد بنلادن در آن سکنی گزیده، 24ساعته از ارتفاع بالا زیر نظر گرفته بودند. این عملیات که در نهایت به حمله یگانهای ویژه نیروی دریایی و مرگ بن لادن انجامید، زیر چشمان تیزبین آر-کیو170 اتفاق افتاد و باراک اوباما شخصا از مقر فرماندهی عملیات، تصاویر ارسالی از هواپیمای بدون سرنشین را نظارهگر بود. این در حالی بود که حضور ناپیدای این هواپیماهای بدون سرنشین در حریم هوایی پاکستان که پس از مرگ بنلادن افشا شد، خشم مقامات پاکستانی را در پی داشت، بخصوصکه سیستم پدافند هوایی این کشور در تمام مدت از حضور این هواپیماهای بدون سرنشین مطلع نشده بود.
چرا سقوط این هواپیما در ایران این قدر مهم است؟
در طول تمام سالهای پس از جنگ سرد تنها یک هواپیمای پنهانکار آمریکایی در مرز کشوری دیگر توسط پدافند هوایی یا سانحه فنی سرنگون شده و آن هم ماجرای اف117 نگونبختی بود که از بد حادثه هنگام بازگشت از ماموریت بمباران خود سر راه یک موشک سام3 یوگسلاوی قرار گرفت و سرنگون شد. (تصویر زیر، نمای یک فروند هواپیمای پنهانکار F-117 را نشان میدهد).

در عین حال حتی از زمان جنگ سرد به این سو هیچیک از هواپیماهای جاسوسی یا رادارگریز سرنگون شده همچون یو2 به سلامت به دست نیامده است.
بر اساس برخی گمانهزنیها، این پهپادها از مدتها پیش عملیاتهای گسترده شناسایی را در مرزهای غربی افغانستان اجرا میکردند تا اینکه سرانجام همهچیز با خبر سرنگونی یکی از این هواپیماها در داخل خاک ایران، رنگی دیگر به خود گرفت. بخصوص اینکه این هواپیما به سلامت در اختیار نیروهای نظامی ایرانی قرار گرفته، اعتباری دیگر به این ماجرا بخشیده است.
اینکه اساسا این هواپیما چگونه و به چه ترتیب سرنگون شده همچنان یک معماست، اما چیزی که با اطمینان میشود از آن سخن گفت همان سرنگونی هواپیماست چرا که سکوت معنادار پنتاگون در تایید یا تکذیب سریع موضوع به همراه تحلیلهای دیرهنگام ناتو مبنی بر گم کردن پهپادی بی نام و نشان در غرب افغانستان نشان از تایید همین مدعا داشت. اما هر نوع تحلیل بیشتر در این زمینه نیازمند انتشار اخبار یا
حداقل تصاویری قابل تحلیل است.
ادامه در ادامه مطلب
آیا می دانید
خبرآنلاین
گروه آیا می دانید:ترجمه از مجله پاپیولارسارنس
آیا هواپیمای فوق سری جدید پنتاگون تنها طبل تو خالی بود؟
بودجه سیاه برای جاسوسی سیا
آرکیو 170 (r q170) را قرار است لاکهیدمارتین بسازد . آن طور که گفته می شود ، این هواپیما ی سیاه رنگ بدون سرنشین است و دم هم ندارد و هواپیما یی پهن با بال دلتایی محصوب می شود . از نظر طراحی و بدنه شبیه به هواپیمای اس آر 71 (s r- 71) محصول پیشین لاکهیدمارتین است . اس آر 71 یک هواپیمای جاسوسی یود که در سال 2006 پس از سال ها پنهان کاری ، سرانجام در یک نمایش هوایی در انگلیس از آن رونمایی شد . پنتاگون برای ساخت هواپیمای سفارشی اش بودجه ای 58 میلیارد دلاری در اختیار این شرکت قرار داده است ، 58 میلیارد دلار ؟! 71 اس آر 71 (s r- 71) در حالی که روزانه مبالغ هنگفتی از بودجه ی دولت آمریکا در جنگ و درگیری های مستقیم هدر می رود ، ظاهرا سیاستگذاران پنتاگون قصد دارند استراتژی شان را تغییر دهند و از شگرد های دیگری استفاده کنند . جنگ غیر مستقیم و اقدامات پنهانی ، یکی از طرح هایی است که پنتاگون پس از سال ها دوباره سراغ شان می رود . البته این سال ها بودجه ی وزارت دفاع موسوم به بودجه ی سیاه بیشتر از مقدار آن در اوج جنگ سرد ، یعنی سال 1987 است .

sr-71 در آشیانه
» پول سیاه به کجا می رود ؟
همواره بحث بر سر اینکه پول سیاه (همان بودجه ی پنتاگون ) کجا خرج می شود داغ است . سازمان های نظامی و جاسوسی آمریکا وظیفه ندارند درباره ی اینکه پولشان را چگونه خرج می کنند به عموم مردم توضیح بدهند. بعضی از پروژه هایشان مانند این یکی هم که بر اساس آنها حدس و گمان هایی زده می شود ، تخمین هایی که هیچ کس صحت شان را تایید یا رد نمی کند . بر اساس گفته تاد هریسون ، تحلیل گر سازمان سی اس بی ای ( مرکز مالیات امور استراتژیک آمریکا ) ، در بودجه ی 2011 ، برای مبارزه با تروریسم 4/19 میلیلرد دلار تنها به تحقیقات و بررسی مسائل نظامی اختصاص یافته و 9/16 میلیارد دلار خرج تجهیز وسایل و ابزار می شود . 6/14 میلیارد دلار هم به عملیات و فعالیت های فیزیکی اختصاص می یابد . اینها تنها هزینه های پایه هستند و زینه های کلان دیگری به صورت مقطعی در اختیار پنتاگون قرار می گیرد .
این اولین باری نیست که آمریکا استراتژی سرمایه گذاری های نظام اش را به طور چشمگیر تغییر می دهد . از 11 سپتامبر سال 2001 که القاعده آمریکا را به هم ریخت ، تدابیر نظامی این کشور دائما تغییر کرد و بودجه ای که مدام هم در حال افزایش بود ، بیش از پیش به سرمایه گذاری روی فعالیت های سرد ی اختصاص یافت . پنتاگون هم سیاست هایی شبیه به آنچه در جنگ سرد دنبال می کرد ، پیش گرفت اما ژنرال های ارتش آمریکا امروز مانند گذشته تمایلی به شرکت در جنگ های گسترده و پر حاشیه ندارد ، دنبال استفاده از تکنولوژی برای شناسایی افراد یا مواضع خاص هستند تا سلاح ها ی پیشرفته شان را به سوی چنین اهدافی نشانه روند و . آنها همچنین مانند دوران جنگ سرد سعی در پنهان کاری هرچه بیشتر دارند .
» یافتن هدف
با توجه به شرایطی که دشمنان آمریکا در افغانستان و پاکستان دارند ، یافتن کسی که باید کشته شود و اولین و البته سخت ترین بخش کار است . به دلیل حدس و گمان های اشتباه درباره ی محل استقرار نیرو ها و تجهیزات مبارزان طالبان ، ارتش آمریکا تاکنون بسیاری از مردم بی گناه را به خاک و خون کشیده ولی ظاهرا با اجرای پروژه ی ساخت هواپیمای جدید ، از این به بعد می خواهند بیشتر حواسشان را جمع کنند . راجع به اینکه اکنون آر کیو 170 استفاده می شود یا نه ، نمی توان با قطعیت نظر داد . گفته شده در روز های اخیر ، هدف توسط این مدل هواپیما شناسایی شده . عکس هایی هم از افغانستان و قندهار در یکی از مجلات فرانسوی چاپ شد که منسوب به این هواپیما می شود .
تصویری که به تازگی از آر کیو 170 هواپیمای جدید پنتاگون منتشر شده است
» آر کیو 170 روی آسمان کشور ها اما عده ای دیگر از متخصصان نظامی آمریکایی و اروپایی ، نگاهی دیگر به این پروژه دارند . آنها معتقدند آمریکا برای جاسوسی بر فراز افغانستان نیازیبه هواپیمای سری ندارد ، چون این کشور در اختیار آمریکاست و جنگجویان طالبان هم تجهیزات راداری پیشرفته ندارند . در پاکستان هم آمریکا در مبارزه با طالبان از طرف دولت این کشور حمایت می شود و نیازی به پنهان کاری ندارد . این تحلیل گران ، آر کیو 170 را مامور جاسوسی بر فراز کشور های مخالف جهان مانند چین و کره شمالی می دانند . آنها معتقدند مهم ترین هدفی که وزارت دفاع آمریکا از این پروژه دنبال می کند زیر نظر گرفتن تاسیسات و فعالیت های هسته ای کره شمالی است . هواپیمایی که از آن صحبت می شود ، می تواندبدون اینکه آن را ردیابی کنند ، به اهدافش بسیار نزدیک شود ، عکس بگیرد و به بررسی دقیق بپردازد . روزنامه ی واشنگتن پست هم چند ماه پیش به این موضوع اشاره کرده بود ، که این هواپیما قابلیت پشتیبانی و اطلاع رسانی به نیرو های در حال جنگ را هم دارد و آمریکا می تواند از آن ، از فراز آسمان ، جبهه ی نبرد را کنترل کند . پنتاگون تخمین زده که تا پایان امسال ، 210 میلیون دلار دیگر که در طبقه بندی بودجه ی آن ها جایی ندارد به فعالیت های جاسوسی به بهانه ی مبارزه با تروریسم اختصاص می دهد . دوگ ریچاردسون – یکی از مدیران بلند پایه ی پنتاگون – چند وقت پیش اعلام کرد که این سازمان در صدد به کارگیری 14 تکنولوژی مختلف برای شناسایی اهدافش است . به گفته او این اهداف شامل وسایل نقلیه ، اشخاص ویژه و تعدادی ساختمان هاست . این اهداف توسط هواپپیماهای جاسوسی برای زیر نظر گرفتن و حمله احتمالی نشانه گذاری می شوند . » خبرهایی که شنیده می شود پنتاگون درباره ی شگرد های مختلف اش صحبتی نمی کند ولی گاهی شرکت ها و مراکزی که با آن در ارتباط هستند ، بسیاری از اطلاعات مربوط به فعالیت های پنتاگون را بر خلاف میلش منتشر می کنند . چند ماه پیش ، یکی از پژوهشگران دانشگاه فلوریدا که در چند پروژه ی وزارت دفاع آمریکا شرکت داشته ، گفت که پنتاگون در حال ساخت حسگر ها و ماشین های جاسوسی به شکل حیوانات کوچک و بیشتر حشرات است که از راه دور کنترل می شوند . او گفت پنتاگون می خواهد این جاسوس ها را به مناطق فعالیت طالبان بفرستد . این فرد علاوه بر این ، از حسگر های پیشرفته که به شکل و اندازه ی ذرات غبار هستند ، سخن گفت ، البته کسی نمی تواند به طور قطع درستی صحبت های او را تایید یا رد کند . کریس پیتر – یکی از استادان بازنشسته ی دانشگاه کالیفرنیا – که قبلا در پروژه های جاسوسی پنتگون شرکت داشته ، می گوید (( ادعای مربوط به اختراع حشرات جاسوس می تواند واقعیت داشته باشد ، اگر چه نیاز به پیشرفت های علمی ای دارد که هنوز کسی علنا به آن ها دست نیافته است . )) خود او و همکارانش در دهه گذشته حسگر هایی در ابعاد یک دانه برنج تولید کردند . او می گوید (( اگر موضوع تولید حسگر هایی به صورت غبار واقعیت داشته باشد ، به این معنی است که دانشمندان پنتاگون به دستاوردهای علمی تازه ای رسیده اند و آن را مخفی نگاه می دارند . )) چند ماه پیش هم روزنامه ی لس آنجلس تایمز مطالبی مفصل چاپ کرده بود که به توضیح درباره ی تجهیزاتی می پرداخت که سربازان آمریکایی ازآن استفاده می کنند . در آن ، ادعاهای عجیبی درباره ی انواع سلاح ها و همچنین حسگرهای ارتش آمریکا مطرح شده بود کهباعث شد بسیاری این مقاله را اغراق آمیز بدانند . در آن مقاله نوشته شده بود که ارتش آمریکا با استفاده از این حسگرها به طور دقیق مختصات محل استقرار افراد خاص مد نظرش را پیدا می کند . البته بسیاری معتقدند این اطلاعات به خواست پنتاگون از رسانه ها سر در می آورد و ارتش آمریکا خودش این اطلاعت را به بیرون درز می دهد تا با اغراق و بزرگ نمایی ، سعی در ترساندن دوشمنانش داشته باشد . ولی در مقاله ای که در روزنامه ی انگلیسی گاردین چاپ شده بود ، این طرز فکر رد شده و گفته شده بود آمریکا ، توانایی هایش کمتر از آن چه هست نشان داده می دهد تا در موقع نیاز دوشمنانش را غافلگیر کند . ریچاردسون – یکی از مقامات پنتاگون – سال 2007 گفت سفارش مفصلی برای ساخت تجهیزات به شرکت های زیر مجموعه ی پنتاگون داده که اکثرا برای شناسایی اهداف است . او گفت تا پایان سال 2009 طبق برنامه بیشتر آنها آماده می شود . احتمال می رود آر کیو 170 هم حاصل یکی از این سفارش های سال 2007 باشد . در همه ی این فعالیت ها سازمان سیا هم همکاری دارد . در گزارشی که به تازگی شبکه خبری ان بی سی منتشر کرد ، آمد است که این سازمان در بین قبایل پاکستانی جاسوسان مخفی ای دارد که مامور شده اند هنگام ملاقات با سران و افراد گروه های شورشی و تروریست ، تراشه هایی را در منزل آنها جاسازی کنند تا ارتش آمریکا با همکاری نیرو های پاکستان با عملیاتی ناگهانی سر وقت بروند . حتی ان بی سی تصویر ویدئویی ای را منتشر کرد که در آن ، یکی از شهروندان با ظاهری عادی که توسط تروریست ها دستگیر شده اعتراف می کند که چند تراشه الکترونیک را بین افرادی که نی شناخته جا به جا کرده است . » آمریکا از ساخت آر کیو 170 چه هدفی دارد ؟ سال 1998 بعد از حمله القاعده به پایگاه دریایی آمریکا در عربستان ، ناو های آمریکایی در خلیج فارس ، از دریا موشک هایی را به سمت کمپ هایی در افغانستان که تصور می شود بن لادن در آنها پنهان شده ، شلیک کردند . سرعت این موشک ها حدود 800 کلیو متر بر ساعت بود ، یعنی از پرتاب تا وقتی که در خاک افغانستان به زمین بخورد ، کمی بیش تر از یک ساعت طول می کشید . گفته می شود که بن لادن پیش از رسیدن موشک به زمین ، اردوگاه را ترک کرده بود . این عملیات بی نتیجه که خرج زیادی هم روی دست آمریکا گذاشت ، باعث شد آنها درباره ی روش هایشان بیشتر فکر کنند . آر کیو 170 و تمام تجهیزات دیگری که برای شناسایی و ردیابی طراحی می شوند یک هدف دارند و آن ایجاد حمله های دقیق و سریع است که لازمه آن شناسایی محل دقیق هدف است . صحبت های رابرت گیتس – وزیر دفاع آمریکا در بهار امسال هم فعالیت های جدید آنها را تایید می کند . او در کنار صحبت از موشک هایی بسیار پر سرعت تر که در آنها از ترکیب سوختی جدید و اکسیژن مایع استفاده می شود ، گفت : (( آمریکا تمام ستیزه جویانی را در وزیرستان پاکستان و جنوب افغانستان زیر نظر دارد و ما پای کاپیوت هایمان آنها را قدم به قدم دنبال می کنیم تا زمان حمله فرا برسد .)) سایر تصاویر از هواپیمای بدون سر نشین rq 170
ترجمه از مجله ی پاپیولارساینس
آر کیو 170 در حال شروع عملیات در افغانستان
آر کیو 170
انهایی که خیال می کنند اگر ما در قضیه ی انرژی هسته ای عقب نشینی کردیم دشمنی امریکا تمام می شود از این حقیقت غافلند که مشکل انها مساله هسته ای نیست کشورهایی هستند که سلاح هسته ای دارند .در منطقه ی ما هم هستند انها ککشان هم نمی گزد. مساله مساله ی سلاح هسته ای یا صنعت هسته ای نیست مساله حقوق بشر نیست مساله جمهوری اسلامی است که مثل شیر در مقابل اینها ایستاده است اگر جمهوری اسلامی هم در مقابل اینها مثل بعضی از رژیم های منطقه حاضر بود به ملت خودش خیانت کند در مقابل اینها تسلیم بشود با او کاری نداشتند مساله این ها زیاده خواهی های استکباری است این علت دشمنی با ملت ایران است. امام خامنه ای